28-KASAS SURESİ
Bismillahirrahmanirrahim
1. Ta sım mım
2. Tilke ayatül kitabil mübın
3. Netlu aleyke min nebei musa ve fir’avne bil hakkı li kavmiy yü’minun
4. İnne fir’avne ala fil erdı ve ceale ehleha şiyeay yestad’ıfü taifetem minhüm yüzebbihu ebnaehüm ve yestahyı nisaehüm innehu kane minel müfsidın
5. Ve nürıdü en nemünne alellezınestud’ıfu fil erdı ve nec’alehüm eimmetev ve nec’alehümül varisın
6. Ve nümekkine lehüm fil erdı ve nüriye fir’avne ve hamane ve cüundehüma minhüm ma kanu yahzerun
7. Ve evhayna ila ümmi musa en erdııyh fe iza hıfti aleyhi fe elkıyhi fil yemmi ve la tehafı ve la tahzenı inna radduhü ileyki ve caıluhü minel murselın
8. Feltekatahu alü fir’avne li yekune lehüm adüvvev ve hazena inne fir’avne ve hamane ve cünudehüma kanu hatıın
9. Ve kaletimraetü fir’avne kurratü aynil lı ve lek la taktüluhü asa ey yenfeana ev nettehızehu veledev ve hüm la yeş’urun
10. Ve asbeha füadü ümmi musa fariğa in kadet le tübdı bihı levla er rabatna ala kalbiha li tekune minel mü’minın
11. Ve kalet li uhtihı kussıhi fe besurat bihı an cünübiv ve hüm la yeş’urun
12. Ve harramna aleyhil meradıa min kablü fe kalet hel edüllüküm ala ehli beytiy yekfülunehu leküm ve hüm lehu nasıhun
13. Fe radednahü ila ümmihı key tekarra aynühaa ve la tahzene ve li ta’leme enne va’dellahi hakkuv ve lakinne ekserahüm la ya’lemun
14. Ve lemma beleğa eşüddehu vesteva ateynahü hukmev ve ılma ve kezalike neczil muhsinın
15. Ve dehalel medınete ala hıyni ğafletim min ehliha fe vecede fıha racüleyni yaktetilani haza min şıatihı ve haza min adüvvih festeğasehüllezı min şıatihı alellezı min adüvvihı fe vekezehu musa fe kada aleyhi kale haza min ameliş şeytan innehu adüvvüm müdıllüm mübın
16. Kale rabbi innı zalemtü nefsı fağfirlı fe ğafera leh innehu hüvel ğafurur rahıym
17. Kale rabbi bima en’amte aleyye fe lem ekune zahıral lil mücrimın
18. Fe asbeha fil medıneti haifey yeterakkabü fe izellezistensarahu bil emsi yestasrihuh kale lehu musa inneke le ğaviyyüm mübın
19. Fe lemma en erade ey yebtışe billezı hüve adüvvül lehüma kale ya musa e türıdü en taktülenı kema katelte nefsem bil emsi in türıdü illa en tekune cebbara fil erdı ve ma türıdü en tekune minel muslihıyn
20. Ve cae racülüm min aksal medıneti yes’a kale ya musa innel melee ye’temirune bike li yaktüluke fahruc innı leke minen nasıhıyn
21. Fe harace minha halifey yeterakkabü kale rabbi neccinı minel kavmiz zalimın
22. Ve lemma teveccehe tilkae medyene kale asa rabbı ey yehdiyenı sevaes sebıl
23. Ve lemma verade mae medyene vecede aleyhi ümmetem minen nasi yeskune ve veced min dunihimümraeteyni tezudan kel ma hatbüküma kaleta la neskıy hatta yusdirar riaü ve ebuna şeyhun kebır
24. Fe seka lehüma sümme tevella ilez zılli fe kale rabbi ninı lima enzelte ileyye min hayrin fekıyr
25. Fe caethü ıhdahüma temşı alestıhyain kalet inne ebı yed’uke li yecziyeke ecra ma sekayte lena felemma caehu ve kassa aleyhil kasasa kale la tehaf necevte minel kavmiz zalimın
26. Kalet ihdahüma ya ebetiste’cirhü inne hayra meniste’certel kaviyyül emın
27. Kale innı ürıdü en ünkihake ıhdebneteyye hateyni ala en te’cüranı semaniye hıcec fe in etmente aşran fe min ındik ve ma ürıdü en eşükka aleyk setecidünı in şaellahü minas salihıyn
28. Kale zalike biynı ve beynek eyyemel eceleyni kadaytü fe la udvane aleyy vallahü ala ma nekulü vekıl
29. Felemma kada musel ecele ve sara bi ehlihı anese min canibit türi nasa kale li ehlihimküsu innı anestü naral leallı atıküm minha bi haberin ev cezvetim minen nari lealleküm tastalun
30. Felemma etaha nudiye min şatııl vadil eymeni fil buk’atil mübaraketi mineş şecerati ey ya musa innı enellahü rabbül alemın
31. Ve en elkı asak felemma raaha tehtezzü keenneha cannüv vella müdbirav ve lem yüakkıb ya musa akbil ve la teh0af inneke minel aminın
32. Üslük yedeke fi ceybike tahruc beydae min ğayri su’iv vadmün ileyke cenahake miner rahbi fe zanike bürhanani mir rabbike ila fir’avne ve meleih innehüm kanu kavmen fasikıyn
33. Kale rabbi nnı kateltü minhüm nefsen fe ehafü ey yaktülun
34. Ve ehıy harunü hüve efsahu minnı lisaen fe ersilhü meıye rid’ey yüsaddikunı innı ehafü ey yükezzibun
35. Kale seneşüddü adudeke bi ehıyke ve nec’alü leküma sültanen fe la yesılune ileyküma bi ayatina entüma ve menit tebeakümel ğğalibun
36. Felemma caehüm musa bi ayatina beyyinatin kalu ma haza illa sıhrum müfterav ve ma semı’na bihaza fı abainel evvelın
37. Ve kale musa rabbı a’lemü bi men cae bil hüda min ındihı ve men tekunü lehu akıbetüd dar innehu la yüflihuz zalimun
38. Ve kale fir’avnü ya eyyühel meleü ma alemtü leküm min ilahin ğayrı Fe evkıd lı ya hamanü alet tıyni fec’al lı sarhal leallı ettaliu ila ilahi musa ve inni le ezunnühu minel kazibın
39. Vestekbera hüve ve cünudühu fil erdı bi ğayril hakkı ve zannu ennehüm ileyna la yurceun
40. Fe ahaznahü ve cünudehu fenebeznahüm fil yemm fenzur keyfe kane akıbetüz zalimın
41. Ve cealnahüm eimmetey yed’une ilen nar ve yevmel kıyameti la yünsarun
42. Ve etba’nahüm fı hazihid dünya la’neh ve yevmel kıyameti hüm minel makbuhıyn
43. Ve le kad ateyna musel kitabe mim ba’di ma ehleknel kurunel ula besaira lin nasi ve hüdev ve rahmetel leallehüm yetezekkerun
44. Ve ma künte bi canibil ğarbiyyi iz kadayna ila musel emra ve ma künte mineş şahidın
45. Ve lakinna enşe’na kurunen fe tetavele aleyhimül umür ve ma künte saviyen fı ehli medyene tetlu aleyhim ayatina ve lakinna künna mursilın
46. Ve ma künte bi canibit turi iz nadeyna ve lakir rahmetem mir rabbike li tünzira kavmem ma etahüm min nezırim min kablike leallehüm yetezekkerun
47. Ve lev la en tusiybehüm müsıybetüm bima kaddemet eydıhim fe yekulu rabbena lev la erselte iyna rasulen fe nettebia yatike ve nekune minel mü’minın
48. Felemma caehümül hakku min ındina kalu levla utiye misle ma utiye musa e ve lem yekfüru bima utiye musa min kabl kalu sıhrani tezahera ve kalu inna bi küllin kafirun
49. Kul fe’tu bi kitabim min ındillahi hüve ehda minhüma etebı’hü in küntüm sadikıyn
50. Fe il lem yestecıbu leke fa’lem ennema yettebiune ehvaehüm ve men edallü mimmenittebea hevahü bi ğayri hüdem minellah innellahe la yehdil kavmez zalimın
51. Ve le kad vessalna lehümül kavle leallehüm yetezekkerun
52. Ellezıne ateynahümül kitabe min kablihı hm bihı yü’minun
53. Ve iza yütla aleyhim kalu amenna bihı innehül hakku mir rabbina inna künna min kablihı müslimın
54. Ülaike yü’tevne ecrahüm merrateyni bima saberu ve yedraune bil hasenetis seyyiete ve mimma razaknahüm yünfikun
55. Ve iza semiullağve a’adu anhü ve kalu lena a’malüna ve leküm a’malüküm selamün aleyküm la nebteğıl cahilın
56. İnneke la tehdı men ahbebte ve lakinnellahe yehdı mey yeşa’ ve hüve a’lemü bil mühtedın
57. Ve kalu in netteblıl hüda meake nütehattaf min erdına e ve lem nümekkil lehüm haramen aminey yücba ileyhi semeratü külli şey’ir rizkam mil ledünna ve lakinne ekserahüm la ya7lemun
58. Ve kem ehlekna min karyetim betırat meıyşeteha fe tilke mesakinühüm lem tüskem mim ba’dihim illa kalıla künna nahnül varisın
59. Ve ma kane rabbüke mühlikel kura hatta yeb’ase fı ümmiha rasuley yetlu aleyhim ayatina ve ma künna mühlikil kura illa ve ehlüha zalimun
60. Ve ma utıtüm min şey’in fe metaul hayatid dünya ve zınetüha ve ma ındellahi hayruv ve ebka e fe la ta’kılun
61. E fe mev veadnahü va’den hasenen fe hüve lakıyhi ke mem metta’nahü metaal hayatid dünya sümme hüve yevmel kıyameti minel muhdarın
62. Ve yevme yünadıhim fe yekulü eyne şürakaiyellezıne küntüm tez’umun
63. Kalellezıne hakka aleyhimül kavlü rabbena haülaillezıne ağveyna ağveynahüm kema ğaveyna teberra’na ileyke ma kanu iyyana ya’büdun
64. Ve kıyled’u şürakaeküm fe deavhüm fe lem yestecıbu lehüm ve raevül azab lev ennehüm kanu yehtedun
65. Ve yevme yünadıhim fe yekulü maza ecebtümül murselın
66. Fe amiyet aleyhimül embaü yevmeizin fe hüm la yetesaelun
67. Fe memma men tabe ve amene ve amile salihan fe asa ey yekune minel müflihıyn
68. Ve rabbüke yahlüku ma yeşaü ve yahtar ma kane lehümül hıyerah sübhanellahi ve teala amma yüşrikun
69. Ve rabbüke ya’lemü ma tükinnü suduruhüm ve ma yu’linun
70. Ve hüvellahü la ilahe illa hu lehül hamdü fil ula vel ahırati ve lehül hukmü ve ileyhi türceun
71. Kul eraeytüm in cealellahü aleykümül leyle sermeden ila yevmil kıyameti men ilahün ğayrullahi ye’tiküm bi dıya’ e fe la tesmeun
72. Kul eraeytüm incealellahü aleykümün nehara sermeden ila yevmil kıyameti men ilahün ğayrullahi ye’tıküm bi leylin teskünune fıh e fe la tübsırun
73. Ve mir rahmetihı ceale lekümül leyle ven nehara li teskünu fıhi ve li tebteğu min fadlihı ve lealleküm teşkürun
74. Ve yevme yünadıhim fe yekulü eyne şürakaiyellezıne küntüm tez’umun
75. Ve neza’na minkülli ümmetin şehıden fe kulna hatu bürhaneküm fe alimu ennel hakka lillahi ve dalle anhüm ma kanu yefterun
76. İnne karune kane min kavmi masu fe beğa aleyhim ve ateynahü minel künuzi ma inne mefatihahu le tenuü bil usbeti ülil kuvveti iz kale lehu kavmühu la tefrah innellahe la yühıbbül ferihıyn
77. Vebteğı fıma atakellahüd daral ahırate ve la tense nesıybeke mined dünya ve ahsin kema ahsenellahü ileyke ve la tebğıl fesade fil ard innellahe la yühıbbül müfsidın
78. Kale innema utıtühu ala ılmin ındı e ve lem ya7lem ennellahe kad ehleke min kablihı minel kuruni men hüve eşeddü minhü kuvvetev ve ekseru cem’a ve la yüs’elü an zünubihimül mücrimun
79. Fe harace ala kamihı fı zınetih kalellezıne yürıdunel hayeted dünya ya leyte lena misle ma utiye karunü innehu lezu hazzın azıym
80. Ve kalellezıne utül ılme veyleküm sevabüllahi hayrul li men amene ve amile saliha ve la yülekkaha illes sabirun
81. Fe hasefna bihı ve bidarihil erda fe ma kane lehu min fietiy yensurunehu min dunillahi ve ma kane minel müntesırın
82. Ve asbehallezıne temennev mekanehu bil emsi yekulune veyke ennellahe yebsütur rizka li mey yeşaü min ıbadihı ve yakdir lev la em mennellahü aleyna le hasefe bina veykeennehu la yüflihul kafirun
83. Tilked darul ahıratü nec’alüha lillezıne la yürıdune ulüvven fil erdı ve la fesada vel akıbetü lil müttekıyn
84. Men cae bil haseneti fe lehu hayrum minha ve men cae bis seyyieti fe la yüczellezıne amilüs seyyiati illa ma kanu ya’melun
85. İnnellezı ferad aleykel kur’ane le raddüke illa mead kur rabbı a’lemü men cae bil hüda ve men hüve fı dalalüm mübın
86. Ve ma künte tercu ey yülka ileykel kitabü illa rahmetem mir rabbike fe la tekunenne zahıral lil kafirın
87. Ve la yesuddünneke an ayatillahi ba’de iz ünzilet ileyke ved’u ila rabbike ve la tekunenne minel müşrikın
88. Ve la ted’u meallahi ilahen ahar la ilahe illa hüve küllü şey’in halikün illa vecheh lehül hukmü ve ileyhi türceun
MEALİ
28 – KASAS SÛRESİ
Mekkede nâzil olmuş olup 88 ayettir. Hz. Mûsâ (a.s.)’ın kıssasının Kur’ân-ı Kerimde en tafsilatlı anlatıldığı bir sûre olması itibariyle el-Kasas adını almıştır. Gerçekten, bu sûre-i şerifede Hz. Mûsâ (a.s.)’ın doğumu, Mısır’dan çıkmaya mecbur kalması, Medyen’e hicreti, orada evlenmesi, kendisine ve kardeşi Harun’a (a.s.) risalet verilmesi, Firavun’a gidip ona tebliğde bulunmaları, Firavunun sihirbazları toplaması, onların yarışta mağlup olup Hz. Mûsâ’yı tasdik etmeleri, Karun kıssası, Hz. Mûsâ’nın İsrailoğullarını kurtarıp Mısır’dan çıkarması, onları takib eden Firavun ve ordusunun denizde boğulmaları anlatılır.
Kur’ân, Hz. Peygamber’i (a.s.) Hz. Mûsâ’ya benzetir. Hz. Mûsâ’ya inanmanın, Hz. Peygambere de (a.s.) imanı gerektirdiğini vurgular. 48-52 pasajı, bu hususu açıklar. Sûre, son kısmında, Hz. Peygamberin tebliğinin muzaffer olacağını açıkça haber verir.
Bismillâhirrahmânirrahîm.
1 – Tâ. Sîn. Mîm
2 – İşte şunlar gerçeği açıklayan kitabın ayetleridir.
3 – İnanacak kimseler için, sana Mûsâ ile Firavun’un arasında geçen olayların bir kısmını, gerçeğe tam uygun olarak anlatacağız.
4 – Doğrusu Firavun, ülkesinde (Mısır’da) zorbalık yaptı, büyüklük tasladı. Halkını çeşitli fırkalara ayırdı. Onlardan bir topluluğu, erkek evlatlarını kesmek, kız evlatlarını ise hayata atmak suretiyle özellikle zayıflatmak istiyordu. O, bozguncunun teki idi.
Mısır’lılar, İbranîlerin dıştan gelecek bir tehlike ile işbirliği yapacağı endişesi ile İbranî nüfusunu azaltıyorlardı. [12,43]
5-6 – Biz ise o ülkedeki güçsüzlere ihsanda bulunmak, onları dünyada örnek şahsiyetler yapmak ve ülkeye onları vâris kılmak, onlara dünya hâkimiyeti vermek; Firavun’u, Haman’ı ve onların ordularını ise korktuklarına uğratmak istiyorduk. [7,137; 26,59; 29,39; 40,24]
Haman, muhtemelen, özel bir isim olmayıp eski Mısır dininde tanrı Amon’a mensup başrahibe verilen Ha Amen ünvanının Arapçasıdır. Bu sûrenin 38. âyeti ile 40,36-37. ayetleri de bunu destekler.
7 – Bunun içindir ki Mûsâ dünyaya gelince annesine şöyle ilham ettik:
“Onu bir süre emzir, şayet onun başına bir şey geleceğinden endişe edersen, ırmağa bırak, hiç endişe etme, hiç üzülme;
Zira Biz onu sana kavuşturacağız ve onu resullerden yapacağız.”
8 – Firavun’un ailesi onu, kendilerine ileride bir düşman ve başlarına bir dert olması için ırmakta bulup yanlarına aldılar.
Doğrusu Firavun da, Haman da, askerleri de yanılıyorlardı.
9 – Firavun’un hanımı onu sandıktan çıkarınca, kocasına:
“Bana da, sana da göz bebeği olacak sevimli bir çocuk! Öldürmeyin onu, olur ki bize fayda sağlar, bakarsın biz onu evlat da ediniriz” diyordu.
Kendileri açısından, yanlış bir iş yaptıklarının farkında değillerdi.
Son cümledeki zamir Firavun ailesine ait olabileceği gibi genel olarak insanlar, özellikle saray mensuplarına da ait olabilir. Bu son ihtimale göre, maksatları şu idi: “Halk, işin farkına varmaz, bizim çocuğumuz sanırlar.”
10 – Mûsâ’nın annesi, çocuğunun Firavun’un eline geçtiğini öğrenince aklı başından gitti, onun dışındaki her şeyi unuttu.
Eğer, Biz vaadimize inananlardan olması için kalbine sabır kuvveti vermeseydik, nerdeyse işi açığa vuracak, gidip çocuğa sahip çıkacaktı.
11 – İşte bu haldeyken Mûsa’nın annesi, kızkardeşine: “Sen, çaktırmadan onu izle” dedi.
O da, kendisini ele vermeksizin kardeşini uzaktan gözetledi.
12 – Biz daha ilk günden itibaren, onun süt emziren kadınların memelerinden emmesini önlemiştik.
Kız kardeşi bu durumu öğrenince onlara:
“Ona güzelce bakabilecek, onun iyiliğine olan her işi yapacak bir aile tavsiye etmemi ister misiniz?” dedi.
13 – Böylece onu annesine kavuşturduk ki gözü aydın olsun, tasalanmasın ve Allah’ın vaadinin gerçek olduğunu, fakat insanların çoğunun bunu anlamadıklarını öğrensin.
14 – Mûsâ yiğitlik çağına erip olgunlaşınca Biz ona hikmet ve ilim verdik.
Biz iyilik edenleri işte böyle mükafâtlandırırız.
15 – Mûsa, bir gün, halkın habersiz olduğu bir sırada şehre girdi.
İki adamı, birbiriyle kavga eder vaziyette gördü. Onlardan biri kendi kavminden, öbürü ise düşmanının kabilesinden idi.
Hemşehrisi, düşman olana karşı yardım istedi.
Mûsa da bir yumruk atıp onu öldürdü.
Arkasından: “Bu, dedi, şeytanın işindendir, kötü bir iştir. O gerçekten saptırıcı açık bir düşmandır.” {KM, Çıkış 2,11 vd.}
16 – “Ya Rabbi, ben kendime yazık ettim, affeyle beni?” dedi.
Allah da onu bağışladı. Çünkü O Gafurdur, Rahimdir.
17 – “Ya Rabbî! dedi, bana lütfettiğin bu nimetler hakkı için, artık suçlulara asla arka çıkmam.”
18 – Sabaha kadar endişe içinde, etrafı kontrol ederek geceyi geçirdi.
Sabahleyin, bir de baktı ki dün kendisinden yardım isteyen soydaşı, yine imdadına çağırıyor. Mûsa ona: “Belli ki sen azgının tekisin!” dedi.
19 – Bununla beraber Mûsa, hem kendisinin hem de soydaşının hasmı olan adamı tutmak isterken soydaşı:
“Ne o, Mûsa! dedi, dün bir adam öldürdüğün yetmemiş gibi bugün de beni mi öldürmek istiyorsun?
Senin tek isteğin ülkede bir zorba olmaktır, asla ıslah etmek, ara bulmak istemiyorsun.”
20 – Derken, şehrin öte başından bir adam koşarak geldi ve dedi ki:
“Ne yapıyorsun Mûsa? Yetkililer idam istemi ile senin hakkında karar vermek üzere toplantı halindeler. Beni dinlersen derhal şehri terket!
Ben, hakikaten senin iyiliğini isteyen biriyim!”
21 – Hemen oradan ayrılıp, hep etrafını kontrol ederek endişe içinde şehirden çıktı ve:
“Şu zalimler güruhunun elinden beni halas eyle ya Rabbi!” diye yalvardı.
22 – Medyen tarafına yönelince: “Umarım Rabbim beni doğru yola yöneltir.” dedi.
23 – Medyen’in su kuyularına varınca orada davarlarını suvaran bir grup insan buldu.
Onların gerisinde de, kendi hayvanlarını uzakta tutmaya çalışan iki kadın gördü
“Siz niçin bekliyorsunuz?” diye sordu.
Onlar da: “Çobanlar hayvanlarını suvarıp ayrılmadıkça, biz suvarmayız.
Babamız da hayli yaşlı olduğundan iş bize kalıyor” diye cevapladılar. {KM, Çıkış 2,16}
24 – Bunun üzerine onların davarlarını suvardı, sonra gölgeye çekilip: “Ya Rabbi! Bana lütfedeceğin her türlü nimete muhtacım!” diye dua etti.
25 – Az sonra o iki kızdan biri utangaç bir tavırla yürüyerek çıkageldi ve
“Bize sunduğun suvarma hizmetinin ücretini vermek üzere babam seni dâvet ediyor” dedi.
Mûsâ onun yanına girip başından geçen olayları anlatınca o zat:
“Endişe etme, o zalimlerin elinden artık kurtuldun !” dedi.
26 – Kızlardan biri: “Babacığım, dedi, bunu işçi olarak tut, zira senin çalıştıracağın en iyi adam, böyle kuvvetli ve güvenli biri olmalıdır.”
27 – Babaları ona: “Kızlarımdan birini seninle evlendirmek istiyorum.
Buna karşılık sen de sekiz yıl yanımda çalışırsın; şayet süreyi on yıla çıkarırsan, o da senin ikramın olur.
Ben seni zahmete sokmak istemem. İnşaallah benim dürüst bir insan olduğumu göreceksin.”
28 – Mûsa: “Bu seninle benim aramızdaki bir sözleşmedir.
Bu iki müddetten hangisini yerine getirirsem buna itiraz edilemez.
Yaptığımız bu sözleşmeye Allah da şahit olsun.” dedi.
29 – Mûsâ müddeti tamamlayıp ailesiyle Mısır tarafına doğru yolda giderken, dağ tarafında bir ateş fark etti.
Ailesine: “Durun, dedi, ben bir ateş farkettim.
Gideyim belki yol hakkında bir bilgi alır,
veya bir ateş koru getiririm de ateş yakıp ısınma imkânı bulursunuz.” [20,10] {KM, Çıkış 3,1}
Hz. Mûsâ kıssasında geçen dağ, Sina dağıdır.
30 – Oraya varınca kutlu mekândaki vâdinin sağ tarafında bulunan ağaçtan şöyle nida edildi:
“Ey Mûsa! Rabbülalemin olan Allah Ben’im.”
31 – “Haydi asânı yere bırak.”
Mûsâ onun çevikçe hareket eden bir yılana dönüştüğünü görünce derhal kaçtı, bir kere olsun dönüp arkasına bile bakmadı.
“Gel Mûsâ! Endişe etme, çünkü sen güven içinde olanlardansın.”
32 – “Elini koynuna sok! Şimdi çıkar:
İşte kusursuz, pırıl pırıl ışık saçıyor.
Yılana karşı korkudan ötürü tavır alma saikiyle kanat gibi açılan kollarını kendine çekip toparlan, korkma artık!
İşte bunlar, Rabbin tarafından Firavun ile onun ileri gelen yetkililerine gönderilen iki mûcizedir.
Onlar gerçekten iyice yoldan çıkmış bir gürûhtur.”
33 – “Ya Rabbî! dedi, Ben yanlışlıkla onlardan bir adam öldürdüm, bu yüzden beni öldürmelerinden korkuyorum.”
34 – “Kardeşim Harun’un ifadesi benimkinden daha düzgündür,
onu da benimle beraber yardımcı olarak görevlendir ki beni tasdik etsin,
Doğrusu beni yalancı saymalarından endişe ediyorum.” [20,26-30]
35 – Allah Teâla şöyle buyurdu: “Seni kardeşinle destekleyeceğiz,
size öyle bir kudret vereceğiz ki ayetlerimiz sayesinde onlar size el uzatamayacaklardır.
Siz de size tâbi olanlar da, mutlaka galip geleceksiniz.” [20,36; 19,51; 5,67; 33,69; 58,21; 40,51-52]
36 – Mûsa o açık belgelerimizle, mûcizelerimizle onlara geldiğinde: “Bu,” dediler, “sırf uydurma bir sihir! Hem böylesi bir iddianın, peygamberlik dâvasının veya sihrin, önce yaşamış atalarımız zamanında bulunduğunu da işitmedik!”
37 – Mûsa da: “Kimin Kendi tarafından hidâyet getirdiğini ve bu dünya hayatının sonunda hayırlı âkıbetin kime nasib olacağını Rabbim pek iyi biliyor. Şu bir gerçektir ki zalimler iflah olmazlar. Allah’ın cezasından kurtulamazlar.
38 – Firavun da dedi ki: “Ey benim danışmanlarım ve devlet adamlarım! Ben sizin benden başka bir ilahınız olduğunu bilmiyorum.Hâman! Haydi benim için tuğla ocağını tutuştur, balçığı pişir, fazlaca tuğla imal ettirip benim için öyle yüksek bir kule yap ki, belki de onun vasıtasıyla yükselip Mûsâ’nın (varlığını iddia ettiği) Tanrısını görürüm! Aslında, ben onun yalancının biri olduğu görüşündeyim ya (neyse!)” [26,29; 43,54; 79,23-24] {KM, Tekvin 11,3-4}
Merhum Elmalili M. Hamdi Yazir bu âyetin tefsirinde söyle der: “Firavun çok iyi bilirdi ki su mahlûkati yaratan kendisi degildir, kendisini de bir yaratan vardir. Fakat uluhiyetin yalniz Allah’in oldugunu tanimiyor. Yaratmak ve yaraticilik kavramlarina haksizlik ediyor. Hukuk ve yasama yetkisi kendi iradesinden ibaret imis, hukuku kendisi koyarmis ve kendi diledigi gibi yaparmis, ne isterse o olurmus, hükmünü ve idaresini bozacak üst bir makam ve kuvvet yokmus gibi gösteriyor.
Bu sebepten, insanlar onun idaresine boyun egmekten baska bir sey tanimasin, hep onu sevsin, hep ondan korksun, hep ona kul olsun, ona tapsin istiyor, hem mâbudluk iddia ediyor, hem de sizin için benden baska ilahiniz oldugunu bilmiyorum” diye insafli görünmek istiyor. Göklerin ve yerin Rabbi, sanki gökyüzünü arastirmakla görünmesi gereken bir cisim ve cismi varmis gibi zannettirerek halka karsi ilim ve fen yolunda bir oyun ve tuzak yapmak üzere kule yapmayi emrediyor.”
39 – Böylece o ve orduları, haksız yere ülkede büyüklük tasladılar ve huzurumuza dönüp hesap vermeyeceklerini zannettiler. [85,13-14]
40 – Biz de kendisini de, ordularını da yakalarından tuttuğumuz gibi denize fırlatıverdik. İşte bak, zalimlerin sonunun ne olduğunu gör!
41 – Onları insanları ateşe çağıran önderler yaptık. Bu dünyada halkı çalıştırıp desteklerini sağlasalar da, kıyamet günü en ufak bir yardım bile görmeyeceklerdir.
42 – Bu dünyada arkalarına bir lânet taktık, kendilerine lânet yağdırılıyor. Kıyamette, o büyük duruşma gününde ise, en çok nefret edilenlerden olacaklardır. [85,13-14; 47,13; 11,98-99]
43 – Biz daha önceki bazı nesilleri imha ettikten sonra, insanların vicdanlarını aydınlatacak, basiretlerini açacak bir delil, bir hidâyet rehberi ve bir rahmet tezahürü olmak üzere Mûsa’ya Tevrat’ı verdik ki düşünüp ibret alsınlar. Ama bunu yapmadılar.
44 – Sen ise ey Resulüm, Mûsa’ya emrimizi vahyettiğimiz sırada sen o vâdinin batı tarafında bulunmuyordun. O devirde olup bitenlere şahit olanlardan da değildin. [3,44; 12,102; 11,49]
45 – Bilakis, Biz onlarla senin aranızda birçok nesiller yarattık ve onlardan sonra birçok çağlar geçip gitti.Sen Medyen halkı arasında oturmuş da, âyetlerimizi onlardan okuyarak öğrenmiş de değilsin.Fakat seni resul olarak Biz gönderdik ve bunları Biz vahyettik de o sebeple biliyorsun.
46 – Hem Biz Mûsa’ya seslendiğimiz zaman sen dağın yanında da değildin, fakat düşünüp ders alsınlar diye, daha önce kendilerini uyarmak üzere peygamber gelmemiş olan bir halkı uyarıp aydınlatman için, Rabbin tarafından bir rahmet eseri olarak seni resul yapıp orada cereyan eden şeyleri sana bildirdik. [26,10; 79,16; 19,52]
47 – Eğer senin halkın inkâr ve isyanları yüzünden kıyamet günü duruşmasında başlarına azap geldiğinde:“Ey Ulu Rabbimiz, dünyada iken bize de peygamber göndermiş olsaydın, biz de âyetlerine uyarak müminler arasına dâhil olurduk!” demesinler diye seni resul gönderdik. [6,156-157; 5,19; 4,165]
48 – Buna rağmen yine de kendilerine tarafımızdan hakikat, (yani Kur’ân ve Peygamber) gelince: “Mûsa’ya verilen mûcizelerin benzeri ona da verilse ya!” diyorlar.Oysa daha önce Mûsâ’ya verilen vahyi de inkâr etmemişler miydi?Ve hatta: “Bunlar, birbirini destekleyen iki sihir (aldatmaca) biz hepsini reddediyoruz!” demişlerdi. [10,78; 23,48; 74,24]
49 – De ki: Bu iddianızda tutarlı iseniz, bu iki kitaptan daha doğru, daha mûteber olup, Allah tarafından gelmiş olan başka bir kitap gösterin ona tâbi olayım!” [6,91-92; 6,155; 5,44; 46,30]
50 – Eğer senin bu dâvetini kabul etmezlerse, bil ki onlar sadece heva ve heveslerine uymaktadırlar. Halbuki Allah tarafından bir delil olmaksızın kendi heva ve hevesine tâbi olandan daha şaşkın ve sapkın kimse olabilir mi?Allah, zulmü kendine meslek edinen kimseleri hidâyet etmez, emellerine ulaştırmaz.
51 – Düşünüp ibret almaları için Biz, sözümüzü birbiri ardından getirdik.
52 – Daha önce kendilerine kitap verdiğimiz ilim sahipleri buna da, Kur’âna da inanırlar. [2, 121; 3,199; 17,107-108; 5,82-83]
53 – Kendilerine Kur’ân okununca şöyle derler: “Ona iman ettik, O Rabbimizden gelen gerçeğin ta kendisidir. Biz zaten daha önce de Allah’a teslim olmuş kimselerdik.”
54 – İşte onlar, gösterdikleri sabır ve sebattan dolayı çifte mükâfat alırlar. Onlar kötülüğe iyilikle mukabele eder ve kendilerine nasib ettiğimiz mallardan, Allah yolunda harcarlar.
55 – Anlamsız, çirkin sözler işitince yüzlerini çevirip uzak durur ve şöyle derler:“Bizim işlerimiz bize, sizinkiler de size aittir. Selâm olsun size, hoşça kalın! Cahillerle arkadaşlık etmeyi arzulamayız biz” [25,72]
56 – Sen dilediğin kimseyi doğru yola eriştiremezsin, lâkin ancak Allah dilediğini doğruya ulaştırırO, hidâyete gelecek olanları pekiyi bilir. [2, 272; 12,103] {KM, Yuhanna 6,44}
57 – “Doğru söylüyorsun, ama biz sana tâbi olup o doğru yolu tutarsak, yerimizden yurdumuzdan olur, burada barınamayız” dediler. Oysa tarafımızdan bir rahmet olarak Biz, onları her türlü ürünün getirilip toplandığı, güvenli, dokunulmaz bir yere (Mekke-i Mükerreme’ye) yerleştirmedik mi? Ne var ki onların çoğu bu nimetin kadrini bilmezler.
Kureysliler, Islâm’a girmeleri halinde diger kabileler tarafindan dinlerinden dönmekle suçlanarak ülkelerinden çikarilacaklarini zannediyorlardi. Onlarin bu sözü, bütün dönemlerde, yeni bir çagrinin isabetli oldugunu fark etmekle beraber çevresi ile arasini açacagini düsünen insanlarin hakki tanimakta gösterdikleri tereddüdü de ifade eder.
58 – Bununla beraber Biz, kazançlarının çokluğu sebebiyle şımarmış pek çok memleketi helâk ettik. İşte yerleri! Kendilerinden sonra oralarda pek az oturuldu. Bütün onlara Biz vâris olduk (hepsi geçti, bâki Biz’iz).
59 – Senin Rabbin ülkelerin anakentlerinde halka âyetlerimizi okuyan bir elçi göndermedikçe o ülkeleri imha etmez. Biz zaten, ahalisi zulmü meslek edinmiş olandan başkasını imha etmeyiz. [6,92; 7,158; 42,7; 46,27]
60 – Size verilen nimetler, geçici dünya metâı, dünyanın süsüdür. Allah’ın size sakladığı âhiret mükâfatı ise daha hayırlı, daha devamlıdır. Hâlâ aklınızı çalıştırmayacak mısınız? [16,96; 3,198; 13,26; 87,16-17; 2,166,167; 16,52-53]
61 – Kendisine güzel bir vaadde bulunduğumuz ve ona kavuşacak olan mutlu kimsenin hali, dünyada geçici olarak yaşatmamızın ardından kıyamet günü hesap ve azap için tutuklu olarak getirilen kimsenin haline hiç benzer mi?
62 – O gün Allah müşriklere:“Nerede Benim ortaklarım olduğunu iddia ettiğiniz şerikler?” diye seslenir. [6,94; 19,81; 46,5-6; 29,25]
63 – (Şeytanlardan ve insanlardan putlaştırılmış oldukları için) kendileri hakkında azap hükmü kesinleşmiş olanlar:“Ulu Rabbimiz! İşimiz meydanda, azdırdığımız kimseler işte karşımızda, inkâr edemeyiz. Ama sırf kötülük olsun diye değil, kendimiz azdığımız gibi onları da azdırdık. Onları zorlamadık. Onların iddiaları ile, onların bizi putlaştırmaları ile hiçbir ilişkimiz olmadığını ilan ediyoruz, Sana sığınıyoruz. Zaten aslında onlar bize tapmıyorlardı, kendi hevalarına tapıyorlardı.”
Ebu’s-suûd efendi azap hükmü kesinlesmis olanlarla ilgili olarak der ki: Bunlar seytanlardan olan serikleri veya Allah’tan baska rab edindikleri liderler ve önderleridir. Onlari rab saymalari, verdikleri her emirde, yasakladiklari her hususta kendilerine itaat etmeleridir.
64 – Bu defa onları putlaştıranlara hitaben: “Haydin, şeriklerinize yalvarın da onlardan yardım isteyin!” denir.Yalvarırlar ama onlar bunlara cevap veremezler.Fakat cevap olarak, karşılarına çıkan azabı görürler.Ne olurdu yani, dünyada iken bu gerçeği anlayıp hakkı kabul etselerdi!..
65 – Nitekim o gün kâfirlere Allah: “Size gönderilen resullere ne gibi bir cevap vermiştiniz, tutumunuz ne olmuştu?” diye seslenir.
66 – Birden dünyaları kararır, bir tek kelime ile olsun cevap veremezler; birbirlerine soracak halleri de kalmaz.
67 – Ama inkârdan dönüş yapıp iman eden, güzel ve makbul işler yapan kimseler felah bulanlardan olmayı umabilirler.
68 – Senin Rabbin dilediğini yaratır, dilediğini seçer. Onların ise seçme hakları yoktur. Allah, onların uydurdukları şeriklerden münezzehtir, yücedir. [33,36]
Müfessirlerin ekserisi böyle anlarken, Taberî ile Zemahserî söyle mâna verirler: “Senin Rabbin diledigini yaratir ve insanlar için en iyi olani seçer.”
69 – Senin Rabbin onların gerek kalplerinin gizledikleri, gerek açıkladıkları her şeyi bilir. [13,10]
70 – O’dur Allah. O’ndan başka yoktur İlah. Başta da sonda da, dünyada da âhirette de bütün hamdler, güzel övgüler O’nadır. Hüküm yetkisi O’nundur. Sonunda varacağınız yer de O’nun huzurudur.
71 – De ki: “Söyleyin bakalım, eğer Allah geceyi ebedî olarak uzatıp kıyamete kadar karanlık yapsa, Allah’tan başka size gündüzü getirecek tanrı var mıdır? Hâlâ dinleyip kabul etmeyecek misiniz?”
72 – De ki: “Söyleyin bakalım! Gündüzü ebedî olarak uzatıp kıyamete kadar gündüz yapsa, Allah’tan başka, koynunda istirahat edip sükûnet bulacağınız geceyi getirecek tanrı var mıdır? Hâlâ gerçeği görmeyecek misiniz?”
73 – O, rahmetinin eseri olarak gece ile gündüzü var etti ki, geceleyin istirahat edesiniz, gündüzün de hayatınız için çalışıp Allah’ın lütfundan nasibinizi arayasınız ve O’nun nimetlerine şükredesiniz. [25, 62]
74 – Allah’ı bir tanımayıp O’na şükür yerine şirke girenlere ise gün gelecek O, şöyle seslenecek:“Ortağım olduğunu iddia ettiğiniz şerikleriniz nerede, ortaya çıksınlar bakalım!”
75 – O gün her ümmetten birer şahit çıkarırız. Resulleri yalancı sayanlara da:“Haydi bakalım, varsa delilinizi ortaya koyun!” deriz.O zaman onlar, hak ve hakikatin Allah’a ait olduğunu kesinlikle anlar ve uydurdukları tanrılar ise ortada görünmez olur.
76 – Yoldan sapanlardan biri olan Karun da Mûsa’nın ümmetinden olup onlara karşı böbürlenerek zulmetmişti.Ona hazineler dolusu öyle bir servet vermiştik ki o hazinelerin anahtarlarını bile güçlü kuvvetli bir bölük zor taşırdı.Halkı ona: “Servetine güvenip şımarma, böbürlenme! Zira Allah böbürlenenleri sevmez!” demişti. {KM, Sayılar 16. bölüm}
77 – “Allah’ın sana ihsan ettiği bu servetle ebedî âhiret yurdunu mâmur etmeye gayret göster, ama dünyadan da nasibini unutma! (ihtiyacına yetecek kadarını sakla).Allah sana ihsan ettiği gibi sen de insanlara iyilik et, sakın ülkede nizamı bozma peşinde olma! Çünkü Allah bozguncuları sevmez.”
78 – Karun “Ben bu servete ilmim ve becerim sayesinde kavuştum.” dedi.Peki şunu da bilmiyor muydu ki Allah, daha önce kendisinden daha güçlü ve serveti daha fazla olan kimseleri helâk etmişti?Ama suç işlemeyi meslek edinen sicillilere artık suçları hakkında soru sorulmaz. [39,49; 41,50]
79 – Karun bir gün, yine bütün ihtişam ve şatafatıyla halkının karşısına çıktı.Dünya hayatına çok düşkün olanlar:“Keşke bizim de Karun’unki gibi servetimiz olsaydı. Adamın amma da şansı varmış, keyfine diyecek yok!” dediler.
80 – Âhirete dair ilimden nasibi olanlar ise:“Yazıklar olsun size! Bu dünyalıkların böylesine peşine düşmeye değer mi? Oysa iman edip güzel ve makbul işler yapanlara Allah’ın cennette hazırladığı mükâfat elbette daha hayırlıdır. Buna da ancak sabredenler nail olur.”
81 – Derken Biz onu da, sarayını da yerin dibine geçiriverdik.Ne yardımcıları Allah’a karşı kendisine yardım edip, onu kurtarabildi, ne de kendi kendisini savunabildi.Krş. KM, Sayılar, 16
82 – Daha dün onun yerinde olmaya can atanlar bu sabah şöyle dediler:“ Vah bize! Meğer Allah dilediği kimsenin rızkını bol bol verir, dilediğinin rızkını kısarmış!Şayet Allah bize lütfedip korumasaydı, bizi de yerin dibine geçirirdi.Vah vah! Demek ki gerçekten kâfirler iflah olmazmış!”
83 – Ama âhiret diyarına gelince:Biz orayı dünyada büyüklük taslamayanlara, fesatçılık ve bozgunculuk peşinde olmayanlara veririz. Hayırlı âkıbet, günahlardan sakınanlarındır.
84 – Kim iyilik yaparsa, âhirette ondan çok daha iyi bir karşılık görür.Kim kötülük işlerse, bilesiniz ki kötülük işleyenler ancak yaptıkları kötülük kadar ceza görürler. [27,90]
85 – Kur’ân’ı sana indirip onu okumanı, tebliğ etmeni ve muhtevasına göre hareket etmeni farz kılan Allah, elbette seni varılacak yere döndürecektir. De ki: “Kimin hidâyet getirdiğini, kimin besbelli sapıklık içinde olduğunu Rabbim pekiyi bilmektedir.” [7,6; 5,109; 39,69] *
86 – Sen bu kitabın senin kalbine indirileceğini hiç ümid etmiş değildin. O, ancak Rabbinden bir rahmet eseri olarak gönderildi. O halde sakın kâfirlere arka çıkma!
87 – Allah’ın âyetleri sana indirildikten sonra, sakın onlardan seni hiç kimse vazgeçirmesin. Sen insanları Rabbine ibadet etmeye dâvet et ve sakın müşriklerden olma!
88 – Allah ile beraber başka hiçbir ilaha yalvarma! Ondan başka ilah yoktur. O’nun vechi (zatı) hariç, her şey yok olacaktır. Hüküm O’nundur ve hepiniz O’nun huzuruna götürüleceksiniz. [55,26-27]