19-MERYEM SURESİ
Bismillahirrahmanirrahim
1. Kef ha ya ayn sad
2. Zikru rahmeti rabbike abdehu zekeriyya
3. İz nada rabbehu nidaen hafiyya
4. Kale rabbi innı vehenel azmü minnı veştealer ra’sü şeybev ve lem eküm bi düaike rabbi şekıyya
5. Ve innı hıftül mevaliye miv veraı ve kanetimraetı akıran feheb lı mil ledünke veliyya
6. Yerisüni ve yerisü min ali ya’kube vec’alhü rabbi radıyya
7. Ya zekeriyya inna nübeşşiruke bi ğulaminismühu yahya lem nec’al lehu min kablü semiyya
8. Kale rabbi enna yekunü lı ğulamüv ve kanetimraeti akırav ve kad belağtü minel kiberi ıtiyya
9. Kale kezalik kale rabbüke hüve aleyye heyyinüv ve kad halaktüke min kablü ve lem tekü şey’a
10. Kale rabbic’al lı ayeh kale ayetüke ella tükellimen nase selase leyalin seviyya
11. Fe harace ala kavmihı minel mıhrabi fe evha ileyhim en sebbihu bükratev ve aşiyya
12. Ya yahya huzil kitabe bi kuvveh ve ateynahül hukme abiyya
13. Ve hananem mil ledünna ve zekah ve kane tekıyya
14. Ve berram bi valideyhi ve lem yekün cebbaran asıyya
15. Ve selamün aleyhi yevme vülide ve yevme yemutü ve yevme yüb’asü hayya
16. Vezkür fil kitabi meryem izintebezet min ehliha mekanen şerkıyya
17. Fettehazet min dunihim hıcaben fe erselna ileyha ruhana fe temessele leha beşaren seviyya
18. Kalet innı euzü bir rahmani minke in künte tekıyya
19. Kale innema ene rasulü rabbiki li ehebe leki ğulamen zekiyya
20. Kalet enna yekunü li ğulamüv ve lem yemsesnı beşeruv ve lem ekü beğıyya
21. Kale kezalik kale rabbüki hüve aleyye heyyin ve li nec’alehu ayetel linnasi ve rahmetem minna ve kane emram makdıyya
22. Fe hamelethü fentebezet bihı mekanen kasıyya
23. Fe ecaehel mehadu ila ciz’ın nahleh kaletya leytenı mittü kable haza ve küntü nesyem mensiyya
24. Fe nadaha min tahtiha ella tahzenı kad ceale rabbüki tahteki seriyya
25. Ve hüzzı ileyki bi ciz’ın nahleti tüsakıt aleyki rutaben ceniyya
26. Fe külı veşrabı ve karrı ayna fe imma terayinne minel beşeri ehaden fe kulı innı nezertü lir rahmani savmen fe len ükellimel yevme insiyya
27. Fe etet bihı kavmeha tahmilüh kalu ya meryemü le kad ci’ti şey’en feryya
28. Ya uhte harune ma kane ebukimrae sev’iv ve ma kanet ümmüki beğıyya
29. Fe eşarat ileyhi kalu keyfe nükelimü men kane fil mehdi sabiyya
30. Kale innı abdüllahi ataniyel kitabe ve cealenı nebiyya
31. Ve cealenı mübaraken eyne ma küntü ve evsanı bis salati vez zekati ma dümtü hayya
32. Ve berram bi validetı ve lem yec’alnı cebbaran şekıyya
33. Vesselamü aleyye yevme vülidtü ve yevme emutü ve yevme üb’asü hayya
34. Zalike ıysebnü meryem kavlel hakkıllezı fıhi yemterun
35. Ma kane lillahi ey yettehıze miv veledin sübhaneh iza kada emran fe innema yekulü lehu küm fe yekun
36. Ve innellahe rabbı ve rabbüküm fa’büduh haza sıratum müstekıym
37. Fahtelefel ahzabü mim beynihim fe veylül lillezıne keferu mim meşhedi yevmin azıym
38. Esmı’bihim ve ebsır yevme ye’tunena lakiniz zalimunel yevme fı dalalim mübın
39. Ve enzirhüm yevmel hasrati iz kudıyel emr ve hüm fı ğafletiv ve hüm la yü’minun
40. İnna nahnü nerisül erda ve men aleyha ve ileyna yürceun
41. Vezkür fil kitabi ibrahım innehu kane sıddıkan nebiyya
42. İz kale li ebıhi ya ebeti lime ta’büdü ma la yesmeu ve la yübsıru ve la yuğnı anke şey’a
43. Ya ebeti innı kad caenı minel ılmi ma lem ye’tike fettebı’nı ehdike sıratan seviyya
44. Ya ebeti la ta’büdiş şeytan inneş şeytane kane lir rahmani asıyya
45. Ya ebeti ninı ehafü ey yemesseke azabüm miner rahmani fe tekune liş şeytani veliyya
46. Kale erağıbün ente an alihetı ya ibrahım leil lem tentehi le ercümenneke vehcürnı meliyya
47. Kale selamün aleyk se estağfiru leke rabbı innehu kane bı hafiyya
48. Ve a’tezilüküm ve ma ted’une min dunillahi ve ed’u rabbı asa ella ekune bi düai rabbı şekıyya
49. Felemma’tezelehüm ve ma ya’büdune min dunillahi vehebna lehu ishaka ve ya’kub ve küllen cealna nebiyya
50. Ve vehebna lehüm mir rahmetina ve cealna lehüm lisane sıdkın aliyya
51. Vezkür fil kitabi musa innehu kane muhlesav ve kane rasulen nebiyya
52. Ve nadeynahü min canibit turil eymeni ve karrabnahü neciyya
53. Ve vehebna lehu mir rahmetina ehahü harune nebiyya
54. Vezkür fil kitabi ismaıyle innehu kane sadikal va’di ve kane rasulen nebiyya
55. Ve kane ye’müru ehlehu bis salati vez zekati ve kane ınde rabbihı merdıyya
56. Vezkür fil kitabi idrıse innehu kane sıddıkan nebiyya
57. Ve rafa’nahü mekanen aliyya
58. Ülaikellezıne en’amellahü aleyhim minen nebiyyıne min zürriyyeti ademe ve mimmen hamelna mea nuhıv ve min zürriyyeti ibrahıme ve israıle ve mimmen hedeyna vectebeyna iza tütla aleyhim ayatür rahmani harru süccedev ve bükiyya
59. Fe halefe mim ba’dihim halfün edaus salate yettebeuş şehevati fe sevfe yelkavne ğayya
60. İlla men tabe ve amene ve amile salihan fe ülaike yedhulunel cennete ve la yuzlemune şey’a
61. Cennati adninilletı veader rahmanü ıbadehu bil ğayb innehu kane va’dühu me’tiyya
62. La yesmeune fıha bükratev ve aşiyya
63. Tilkel cennetülletı nurisü min ıbadina men kane tekıyya
64. Ve ma netezzelü illa bi emri rabbik lehu ma beyne eydına ve ma halfena ve ma beyne zalik ve ma kane rabbüke nesiyya (58. Ayet secde ayetidir.)
65. Rabbüs semavati vel erdı ve ma beynehüma fa’büdhü vastabir li ıbadetih hel ta’lemü lehu semiyya
66. Ve yekulül insanü e iza ma mittü le sevfe uhracü hayya
67. E ve la yezkürul insanü enna halaknahü min kablü ve lem yekü şey’a
68. Fe ve rabbike le nahşürannehüm veş şeyatıyne sümme le nuhdırannehüm havle cehenneme cisiyya
69. Sümme lenenzianne min külli şıatin eyyühüm eşeddü aler rahmani ıtiyya
70. Sümme le nahnü a’lemü billezıne hüm evla biha sıliyya
71. Ve im minküm illa varidüha kane ala kabbike hatmem makdıyya
72. Sümme nüneccillezınet tekav ve nezeruz zalimıne fıha cisiyya
73. Ve iza tütla aleyhim ayatüna beyyinatin kalellezıne keferu lillizıne amenu eyyül ferıkayni hayrum mekamev ve ahsenü nediyya
74. Ve kem ehlekna kablehüm min karnin hüm ahsenü esasev ve ri’ya
75. Kul men kane fid dalaleti felyemdüd lehür rahmanü medda hatta iza raev ma yuadune immel azabe ve immes saah fe seya’lemune men hüve şerrum mekanev ve ad’afü cünda
76. Ve yezıdüllahüllezınehtedev hüda vel bakıyatüs salihatü hayrun ınde rabbike sevabev ve hayrum meradda
77. E fe raeytellezı kefera bi ayatina ve kale leuteyenne malev ve veleda
78. Ettaleal ğaybe emittehaze ınder rahmani ahda
79. Kella senektübü ma yekulü ve nemüddü lehu minel azabi medda
80. Ve nerisühu ma yekulü ve ye’tına ferda
81. Vettehazu min dunillahi alihetel li yekunu lehüm ızza
82. Kella seyekfürune bi ıbadetihim ve yekunune aleyhim dıdda
83. E lem tera enna erselneş şeyatıyne alel kafirıne teüzzühüm ezza
84. Fe la ta’cel aleyhim innema neuddülehüm adda
85. Yevme nahşürul müttekıyne iler rahmani vefda
86. Ve nesukul mücrimıne ila cehenneme virda
87. La yemlikuneş şefaate illa menttehaze ınder rahmani ahda
88. Ve kalittehazer rahmanü veleda
89. Le kad ci’tüm şey’en idda
90. Tekadüs semavatü yetefettarne minhü ve tenşekkul erdu ve tehırrul cibalü hedda
91. En deav lirrahmani veleda
92. Ve ma yembeğıy lir rahmani ey yettehıze veleda
93. İn küllü men fis semavate vel erdı illa atir rahmani abda
94. Le kad ahsahüm ve addehüm adda
95. Ve küllühüm atıhi yevmel kıyameti ferda
96. İnnellezıne amenu ve amilus salihati se yec’alü lehümür rahmanu vüdda
97. Fe innema yessernahü bi lisanike li tübeşşira bihil müttekıyne ve tünzira bihı kavmel lüdda
98. Ve kem ehlekna kablehüm min karn hel tühussü minhüm min ehadin ev temeu lehüm rikza
MEALİ
19 – MERYEM SÛRESİ
98 âyet olup Mekke’de inmiştir. Hz. Meryemin bakire olarak Hz. İsayı dünyaya getirmesini tafsilatlı olarak anlatan kıssa ile başlar. Kehf suresindeki bazı peygamber kıssalarının peşinden Zekeriyya, Yahya, İsa, İbrâhim, Mûsâ, İsmâil, İdris (aleyhimu’s-selam) dan bahseder. Sonra nebîlerin yolundan sapanlara dikkat çeker. Şirkin bir çok nev’ini çürütür.
Meryem sûresi, Hz. İsanın adı etrafında türeyen çeşitli batıl inançları reddeder. Bu sûre Hz. İsa hakkında gerçek inancı açıkça bildirmekte olup Habeşistana hicret eden müminler bunu orada okumaktan çekinmemişlerdir. Okumaları Necaşî ve yakınları üzerinde olumlu bir tesir uyandırmıştır. Hz. İbrâhimden bahsedilmesi muhacirler için büyük bir teselli vesîlesidir. Zira o da hicret etmiş ve sonunda iyi bir akıbete kavuşmuştur. Son bölümünde müşriklerin aleyhteki çabalarına rağmen müminlerin felaha ereceği müjdelenmektedir.
Bismillâhirrahmânirrahîm.
1 – Kâf, Hâ, Yâ, Ayn, Sâd.
2 – Bu, Senin Rabbinin, kulu Zekeriyya’ya olan lütuf ve ihsanının anlatımıdır. [3,38-41] {KM, Luka 1,5-25}
3 – O Rabbine gizlice seslenip şöyle niyaz etmişti:
4 – “Ya Rabbî, iyice yaşlandım, kemiklerim zayıfladı, eridi, başımdaki saçlarım ağardı, beyaz alevler gibi tutuştu.
Ya Rabbî, Sana her ne için yalvardıysam, asla mahrum kalmadım, bedbaht olmadım.”
5-6 – Doğrusu ben arkamdan yerime geçecek akrabamdan ötürü endişeliyim.
Eşim de kısır! Bana lütf-u kereminden öyle bir varis nasib et ki bana da, Yâkub hanedanına da varis olsun.
Onu, razı olacağın bir insan eyle ya Rabbi!” [3,38-39]
Zekeriyya (a.s.) Harun (a.s.) neslindendi. İsrailoğulları Filistin’i fethettikten sonra ülkeyi 12 kabileye miras olarak dağıttılar. 13. olan ve Harun (a.s.) dan gelen Levililer’e de dinî hizmetler düştü. (Eski Ahid, I. Tarihler, 23)
7 – “Zekeriyya! Buyurdu Allah. Biz, sana adı Yahya olacak bir oğul müjdeliyoruz. Daha önce, kimseyi ona adaş yapmadık (Bu adı alan olmadı).”
Yahya: “O yaşayacak, yaşasın, manevî erdemleriyle hep diri kalsın, her zaman hatırlansın” demektir. (Bu kıssa hakkında bkz. Luka, 1,5 – 22)
8 – “Ya Rabbî, dedi, nasıl olur benim çocuğum olabilir ki eşim kısır, ben ise bir pîr-i faniyim.”
9 – Melek dedi: “Öyledir, fakat Rabbin buyurdu ki: Bunu yapmak bana pek kolay! Nitekim seni yoktan var eden de Ben değil miyim?” [76,1]
10 – “Bana bir alamet göster ya Rabbî!”, dedi. Allah buyurdu:
“Senin alametin, sağlığın yerinde olmasına rağmen üç gün insanlarla konuşamamandır” [3,41]
11 – Derken, mâbeddeki bölmesinden halkının karşısına çıkıp “Sabah akşam Rabbinize tesbih, ibadet edin” diye işarette bulundu. [Mihrab için bkz. 3,37]
12, 14 – “Yahya! Kitaba var kuvvetinle sarıl” dedik ve henüz çocuk iken ona hikmet verdik.
Tarafımızdan bir merhamet, arı duru bir gönül de ihsan ettik.
O haramlardan çok sakınan bir insandı.
Anne ve babasına iyi davranan hayırlı bir evlattı, asla zorba ve isyankâr biri değildi.
15 – Doğduğu gün de, vefat ettiği gün de, diriltilip kabirden kalkacağı gün de selam olsun ona.
Bu hadisenin Yeni Ahid’de anlatımı için bkz. Luka, 1,5 – 22. Kur’ân ile Încîl’in anlatımında şu iki fark vardır: 1. Zekeriya (a.s.)’ın konuşmaması bir işaret ve alamet iken Luka inciline göre bir nevi cezadır. 2. Onun konuşmaması üç gün iken Încîl’e göre Yahya (a.s.)’ın doğumuna kadar sürmüştür.
16 – Kitapta Meryem’i de an! Hani o, ailesinden ayrılıp doğu tarafında bir yere çekiliverdi.
Beyt-i Mukaddesin veya evinin doğu tarafına çekilmişti. Hıristiyanlar doğu tarafını kıble edinmişlerdir.
17 – Onlarla kendisi arasına bir perde gerdi.
Biz de ona Ruhumuzu gönderdik de, ona kusursuz, mükemmel bir insan şeklinde görünüverdi. [26,193-194.]
18 – Meryem irkildi ve “Ben” dedi, “Rahmana sığındım senden.
Eğer Allah’tan korkup haramdan sakınan bir kimse isen çekil yanımdan!”
19 – Ruh: “Ben” dedi, “Rabbinden sana gelen bir elçiyim.
Sana tertemiz bir erkek çocuk hediye edeyim diye geldim”
20 – Meryem: “Nasıl oğlum olabilir ki bana eli değen bir tek erkek bile olmamıştır. İffetsiz bir kadın da değilim!”
Kur’ân-ı Kerim Hz. Meryem’in bakire, yani hiçbir erkek ile evlilik ilişkisi olmadığını bildirir. Mevcut Încîllere göre Yusuf Meryem’i eş olarak aldı. Yalnız Hz. İsa dünyaya gelinceye kadar onunla birleşmedi (Matta 1,24 – 25). Încîle göre İsa’nın Hz. Meryemden doğan Yâkub, Şem’un ve Yahuda isimli erkek ve ayrıca kızkardeşleri vardı (Matta 13,55).
21 – Ruh: “Öyledir, ama Rabbin: “Bu iş bana pek kolaydır. Çünkü biz onu insanlara kudretimizin bir alameti ve tarafımızdan bir rahmet kılacağız ve artık bu, hükme bağlanmış, olup bitmiş bir iştir” dedi.” [3,45]
22 – Sonra çocuğuna hamile kaldı ve bu haliyle uzakça bir yere çekildi.
Uzaklaşması, çocuğuna babasız hamile kaldığının güçlü bir delilidir. Normal tarzda olsaydı evini, barkını, her şeyini bırakıp uzak bir yere çekilmezdi.
23 – Derken doğum sancısı onu bir hurma ağacına dayanmaya zorladı.
“Ay!” dedi, “n’olaydım, keşke bu iş başıma gelmeden öleydim, adı sanı unutulup gitmiş biri olaydım!”
Bu sancılar Hz. Meryem’in diğer anneler gibi doğurduğunu, İsa (a.s.)’ın herhangi bir çocuk gibi dünyaya geldiğini gösteriyor. Hz. İsanın insanlardan uzak bir yerde doğduğu anlaşılıyor.
24 – Derken, Ruh, ona aşağıdan şöyle seslendi: “Sakın üzülme!” dedi, “Rabbin senin alt yanında bir su arkı meydana getirdi.
Bunu söyleyen: Melek veya yeni doğan çocuk olabilir.
25 – “Haydi, hurma dalını kendine doğru silkele, üzerine taze hurmalar dökülsün.”
26 – “Artık ye, iç, gözün aydın olsun!
Eğer herhangi bir insana rastlarsan:
“Ben Rahman’a oruç adamıştım, de,
o sebeple bugün hiç kimseyle konuşmayacağım”
27 – Onu kucağına alıp akrabalarına getirdi.
“Kız Meryem! Dediler, sen ne tuhaf bir şey yapmışsın öyle!”
28 – “Ey Harun’un kardeşi! Baban kötü bir insan değildi. Annen de iffetsiz bir kadın değildi!”
Arapçada eb (baba), eh (kardeş) ve uht (kızkardeş) kelimeleri birçok durumda geniş mânada kullanılır. Gerçek bir kardeşlik değil, akrabalık ve mensubiyet bildirir. Hz. Peygambere (a.s.) bu, bir müşkil olarak sorulmuş, o da: “Meryem zamanındaki insanlar, kendilerinden önce geçen peygamberlerinin ve iyi kimselerin isimlerini çocuklarına isim yaparlardı, yani onlara nisbet edilirlerdi.” buyurmuştur. Nitekim: Hz. Safiyye, bazı kadınların kendisine “Yahudi kızı Yahudi!” dediklerini şikâyet edince o şöyle buyurmuştu: “Sen niçin onlara: “Oh ya, Harun babam, Mûsâ amcam, Muhammed eşim oluyor, daha ne isterim!” deseydin ya!”
29 – Meryem, (bana değil, çocuğa sorun dercesine) çocuğu gösterdi: “Nasıl olur da, dediler, beşikteki bebekle konuşuruz?” [23,50]
30 – Derken bebek: “Ben Allah’ın kuluyum, dedi, O bana kitap verdi, beni peygamber olarak görevlendirdi.
31 – “Nerede olursam olayım beni kutlu, mübarek kıldı. Yaşadığım müddetçe bana namazı ve zekâtı farz kıldı.”
32 – “Anneme saygılı, hayırlı evlat kılıp, asla zorba, bedbaht ve hayırsız biri yapmadı” [17,23; 31,14]
33 – Doğduğum gün de, öleceğim gün de, kabirden kalkıp dirileceğim gün de selam üzerime olsun!”
34 – İşte hakkında şüphe ve tartışmalara girdikleri Meryem oğlu İsa konusunda
gerçeğin ta kendisi olan Allah’ın sözü budur.
35 – Allah’ın evlat edinmesi olacak iş değildir.
O bundan münezzehtir! Bir işi yapmak istedi mi, “şöyle olsun” demesi kâfidir. (36,82)
36 – “İyi bilin ki Allah benim de Rabbim, sizlerin de Rabbidir. Öyleyse yalnız Ona ibadet ediniz. Doğru yol budur”
37 – Sonra onun hakkında birtakım gruplar kendi aralarında ayrılığa düştüler.
Artık gerçeğin meydana çıkacağı o mühim günün duruşmasında vay o kâfirlerin başına geleceklere!
Bu gruplar Yahudilerle Hıristiyanlardır. Yahut Hıristiyanların Nesturîler, Yâkubîler ve Melkânîler şeklinde bölünmeleridir. Tarihi akış içinde Hıristiyanlık yüzlerce gruba bölünmüştür. Titiz bir tevhid inancına sahib olan Unitaire’lerin yanında, ekserî hıristiyanların teslisi, hatta Mormonlar gibi bir grubun politeizm’i (çok tanrıcılığı) kabul ettiklerini de görürüz. Hülasa: “Yeryüzünde başka hiç bir dinin mensupları Hıristiyanlar kadar farklı inançlara ve din savaşlarına girmemişlerdir.” [De Glasenapp, Les cinq grandes religions, Paris, Payot, 1954, s. 415)
38 – Neler işitecek, neler görecekler onlar, o huzurumuza gelecekleri gün!
Gerçeği pek güzel anlayacaklar o gün.
Ama o zalimler bu gün tam bir şaşkınlık içindedirler.
39 – Sen o hasret ve pişmanlık gününü, o hakların da ilahî hükmün yerini bulacağı günü anlatarak uyar onları! Ama onlar gaflet içindeler, hala iman etmiyorlar onlar.
40 – Şu kesin bir gerçektir ki bütün dünyaya ve dünyada yaşayan bütün insanlara Biz varis olacağız (onlar sona erip baki Allah kalacak) ve ölümden sonra hepsi diriltilip Bizim huzurumuza getirileceklerdir.
41 – Kitapta İbrâhimi de an. O gerçekten özü sözü doğru biri idi, yani bir peygamberdi.
42 – Zamanı geldi, babasına: “Babacığım, dedi, niçin işitmeyen, görmeyen ve sana hiçbir fayda sağlamayan bu putlara tapıyorsun?” [21,52-67] {KM, Mezmurlar 135,15-18}
43 – “Babacığım, sana ulaşmayan bir ilim, geldi bana, ne olur bana tâbi ol da seni dümdüz bir yola çıkarayım”
44 – “Babacığım, sakın şeytana ibadet etme! Çünkü şeytan Rahmana isyan içindedir. [36,60; 4,117]
45 – Babacığım, bu gidişle o Rahmandan bile bir azabın gelip sana dokunacağından
ve senin şeytana hemdem olacağından ciddî endişe içindeyim.
46 – Babası: “İbrâhim, ne o, yoksa sen benim tanrılarıma sırtını mı dönüyorsun?
Vazgeçmezsen bu işten mutlaka taşa tutarım seni.
Şöyle bir uzun müddet benden uzak dur. Gözüm görmesin seni buralarda!”
47 – İbrâhim: “Selamet, esenlik içinde kal, dedi. Rabbimden senin için af dileyeceğim. O gerçekten bana karşı çok lütufkârdır. [25,63; 28,55; 60,4; 9,113-114; 14,41]
48 – “İşte sizi de, sizin Allah’tan başka ibadet ve dua ettiğiniz tanrılarınızı da terkediyorum.
Rabbime niyaz edip yalvarıyorum.
Rabbime niyaz etmem sayesinde mahrum ve perişan olmayacağımı umuyorum.
Yani: “Olurki O sana tövbe ve iman etmeyi nasib eder.” Zira kâfir için istiğfar etmenin (af dilemenin) mânası budur.
49 – Onları ve onların Allah’tan başka taptıkları putları terkedip (Şam’a yerleşince) Biz O’na İshak ile Yâkubu hediye ettik.
Onların her birine peygamberlik verdik. [21,72; 11,71; 2,133]
Rivâyete göre: Hz. İbrâhim Şam tarafına hicret ettiğinde önce Harran’a geldi. Orada Sâre ile evlendi. Ondan İshak, İshak’tan da bilahere Yâkub dünyaya geldi.
50 – Onlara rahmetimizden ihsanlarda bulunduk.
Onlara dillerde ve dinlerde yüksek ve güzel bir nam bıraktık.
51 – Kitapta Mûsâ’yı da an. Gerçekten O Allah tarafından ihlâsa erdirilen bir kul idi, resul ve nebî idi.
Resul ve nebî, Kur’ân’da bazan eş anlamda kullanılmıştır. Fakat 22, 52 de olduğu gibi, bazen farklı anlam taşıdıkları da anlaşılmaktadır. Umum husus farkı olduğu söylenebilir. Yani her resûl nebîdir, ama her nebî resul olmayabilir.
52 – Hani ona Tur’un sağ tarafından seslenmiş ve özel konuşma için onu huzurumuza almıştık. [28,30] {KM, Çıkış 33,11}
Tur, Mısır ile Medyen arasında bir dağın adıdır. Hz. Mûsa (a.s.) Mısıra giderken bir ateş görmüş, ona yaklaşınca “Ben Allah’ım. Hak Mâbud Benim” sesini işitmişti. Burada Tur’un doğusu kasdedilmiştir. Medyen’den Mısır’a giderken Tur’un güneyine düşen yoldan geçtiğinden, güney cihetinden ona bakan kişiye göre, dağın sağı doğu, solu ise batı tarafında olur. Yoksa bir dağın sağı veya solu olmadığı âşikârdır.
53 – Ve rahmet ve keremimizden, kardeşi Harun’u da nebî olarak ona ihsan ettik. [28,34; 20,31; 26,13] {KM, Çıkış 7,1}
54 – Kitapta İsmâil’i de an. Gerçekten o, verdiği sözü yerine getiren biri idi. Resul ve nebî idi. [17,34; 61,2-3]
Hz. İsmâil, Hz. İbrâhimin oğlu ve Hz. Peygamberin büyük dedesidir.
55 – Halkına namazı ve zekâtı tavsiye ederdi. Rabbinin râzı olduğu biri idi. [20,132; 66,6]
56 – Kitapta İdris’i de an. Gerçekten o da doğruluğun timsali biri idi, bir nebî idi. [21,85] {KM, Tekvin 5,24}
İdrisin asıl adı Uhnuh (Enoch) olup, Nuh (a.s.) ın 3. batın dedesidir. Rivâyete göre: Kendinden önceki insanlar deri giyinirken o elbise dikmeye başlamış ve giymiştir. Ona 30 sahife indirilmiştir. Kalemle ilk yazı yazan, yıldızlar ve hesap ilmi ile ilk meşgul olan odur.
57 – Biz onu üstün bir makama yücelttik.
Burada Hz. İdris (a.s.) ın miracına işaret edilmektedir. Krş. Enoch peygamberin miracı: Tevrat, Tekvin 5, 24.
58 – İşte bunlar Allah’ın nimetine mazhar olmuş olan bu zatlar,
Âdem neslinden, Nuh ile beraber gemide taşıdıklarımızın evlatlarından, İbrâhim ve İsrailin nesillerinden ve hidâyete erdirip seçtiğimiz kimselerdendir.
Onlar Rahman’ın âyetleri okunduğunda ağlayarak secdeye kapanırlardı. [6,83-90; 40,78]
Bu zatlar Hz. Zekeriya ile Hz. İdris arasında zikredilen peygamberlerdir. Bu âyet, Tilavet secdesini gerektiren âyetlerdendir.
59 – Kendilerinden sonra yerlerine öyle bir nesil geldi ki namazı zâyi ettiler, şehvetlerinin peşine düştüler. İşte bunlar da azgınlıklarının cezasını bulacaklardır.
Namaz, mümini Rabbi ile irtibata koyan bağdır, enerji kaynağı ile cihazı birleştiren kablo mesabesindedir. Kablosuz cihaz çalışmadığı gibi, ibadetsiz insan da karanlıkta kalır, rûh gıdasını alamaz ve güçsüz kalır. Âyet, ümmetlerin, çöküşlerinin, namazı gevşetmekle başladığına işaret ediyor.
60 – Ancak tövbe eden, iman edip makbul ve güzel işler yapanlar cennete girecekler ve asla haksızlığa uğramayacaklardır.
61 – Evet, onlar Rahman’ın kullarına gıyabî olarak vaad ettiği, dünyada iken görmeksizin inandıkları Adn cennetlerine gireceklerdir. Allah’ın vaadi muhakkak ki yerini bulacaktır. [73,18]
62 – Orada onlar boş ve anlamsız söz işitmezler, sadece selam ve selamet sözleri duyarlar. Orada ziyafetleri sabah akşam kendilerine sunulacaktır. [56,25-26; 73,35]
Müslim (müslüman) ile selam aynı köktendir. Selam: Selamet, esenlik, barış demektir. Müslim; hem Rabbi, hem kendi nefsi, hem de başkaları ile barış içinde yaşayıp âhirette de adı Daru’s-selam (selam ülkesi) olan cennete girer.
63 – İşte bu cennetlere kullarımızdan, Allah’ı sayıp fenalıklardan sakınanları vâris kılacağız.
64 – Rabbinin emri olmadıkça biz (meleklerden olan elçiler) inmeyiz. Önümüzde ve arkamızdaki bütün geçmiş ve gelecek şeyler ve bunların arasındakiler hep O’na aittir. Senin Rabbin unutkan değildir, hiçbir şeyi unutmaz.
Bu âyet, Cebrail (a.s.) ın sözünü nakleder. O’nun inmesi bir süre geciktiğinden Hz. Peygamber üzülmüştü. Cenabı Allah onu teselli buyuruyor. Bunlar, Hz. Peygamber (a.s.) a gönderilen ilahî vahiydir. Yani nasıl daha önceki peygamberler vahye nail oldularsa Hz. Peygamber de öylece nail olmuştur.
65 – Göklerin, yerin ve o ikisinin arasında olan herşeyin Rabbidir O.
Öyleyse yalnız O’na kulluk et. O’na ibadetinde sabır ve sebat göster.
Ona denk ve adaş olacak hiç kimse bilir misin?
66 – Böyle iken kâfir insan: “Sahi, ben öldükten sonra diriltilip kabirimden çıkarılacak mıyım?” der. [13,5; 36,77-79]
67 – O insan hiç düşünmüyor mu ki, o hiçbir şey değilken Biz onu yaratıp var ettik?
68 – Senin Rabbine yemin olsun ki Biz onları da, şeytanları da diriltip huzurumuza toplayacağız,
sonra da cehennemin çevresinde dizüstü çökmüş vaziyette oraya getireceğiz.
69 – Sonra da her topluluktan, Rahmân’a isyan etmede en ileri gidenleri çekip ayıracağız.
70 – Sonra o cehennemi boylamaya daha çok müstahak olanları elbette Biz pek iyi biliriz.
71 – Sizden hiç kimse yoktur ki cehenneme varmasın.
Bu Rabbinin katında kesinleşmiş bir hükümdür.
Burada vürud: girme, fakat “uğrayıp geçme” mânasında bir girme ifade eder. Bu işkâli, Hz. Peygamber (a.s.) ın şöyle giderdiği rivayet olunmuştur. “Herkes cehenneme girer, fakat müminler için Hz. İbrâhim’e olduğu gibi ateş serin ve selamet olur.”
72 – Sonra Allah’ı sayıp fenalıklardan sakınan müttakileri kurtararak zalimleri dizüstü çökmüş vaziyette orada bırakacağız.
73 – Âyetlerimiz kendilerine açık açık okunduğu zaman o kâfirler iman edenlere dediler ki: (Bu uhrevî ve manevî halleri bir tarafa bırakalım, dünya hayatının realitesine bakalım) Bu iki zümreden, mümin ve kâfirlerden hangisinin makamı daha üstün, grup ve topluluğu daha muteberdir?” [6,53; 46,11; 26,111]
Sırf geçici menfaatlere şartlanmalarını âyet pek beliğ bir şekilde beyan buyurmaktadır. Öyle ki onlar o halleri değil düşünüp anlamaya çalışmak, söz olarak bile işitmek istemiyorlar, kendilerine yapılan tebliğ, adeta bir “sağırlar diyaloğuna” dönüşüyor. Onlar dünyayı kazanmak ve yaşamak için dinden uzak kalmak gerektiği düşüncesine kapıldılar. Fakat bu çok kısa ve dar görüşlülüktür. Zira onların beğenmedikleri müminler, kısa zamanda dünyada çok ilerlediler, zengin ve azgın kâfir önderler perişan oldular.
74 – Halbuki Biz onlardan önce, gerek mal ve eşyaları, gerek gösterişleri daha güzel durumda olan öyle nesiller helâk ettik ki saymaya gelmez.
Başlıca ölçülerinin, maddî refah olduğu vurgulanıyor.
75 – De ki: Dini inkâr edenlere Rahman biraz mühlet versin, bundan ne çıkar?
Ama işin sonunda, onlar kendilerine vaad olunan azabı veya kıyameti görünce
işte o zaman öğrenecekler: kimmiş mevkii daha düşük ve kimmiş asker ve maiyyeti daha zayıf! [3,61; 62,6]
76 – Allah hidâyeti kabul edip doğru yola gelenlerin ise feyizlerini artırır.
Baki kalacak dürüst ve yararlı işler, Rabbinin nazarında hem mükâfat bakımından daha üstün, hem de âkıbet yönünden daha iyidir. [9,124-125]
77 – Baksana şu âyetlerimizi inkâr edip: “Mutlaka malım mülküm de olacak, çoluk çocuğum da olacak!” diyen adamın haline!
78 – Ne o, bu adam gaybı öğrenmenin yolunu mu buldu, yoksa Rahmandan kesin bir söz mü aldı?
79 – Asla! İşte onun bu sözünü deftere kaydedeceğiz ve azabını da artırdıkça artıracağız.
80 – O sözünü ettiği mal ve evlada Biz vâris olacağız, nesi var nesi yoksa Bize kalacak
ve o, huzurumuza tek başına (ilk yarattığımız gibi mal ve mülkten, makam ve mevkiden hatta elbiseden bile soyunmuş olarak çırıl çıplak) gelecektir.
81 – Kendilerine kalsa izzet ve kuvvet vesilesi olsun diye, Allah’tan başka bir takım tanrılar edindiler.
Dünyevî varlığa ve iktidara nerdeyse dinî bir vecd ile “tapınan” ve dünyevî başarının bu tezahürlerine tanrısal nitelikler yakıştıran insanlardan bahsediliyor.
82 – Hayır, hayır! Taptıkları o nesneler onların ibadetlerini reddedecekler ve kendilerine düşman olacaklardır. [35,14; 46,5]
83 – Görmüyor musun ki Biz kâfirlere şeytanları musallat ediyoruz, onları oynatıp duruyorlar.
84 – O halde onlar hakkında acele etme. Biz onların günlerini saymaktayız. [14,42; 86,17; 3,178; 31,24]
85 – Gün gelecek, Allah’ı sayıp haramlardan sakınan müttakileri,
Rahman tarafından ağırlanacak konuk heyet olarak toplayacağız.
86 – Suçluları da susuz olarak o yakıcı cehenneme süreceğiz.
87 – Rahman’ın huzurunda, söz almış olanlar dışında hiç kimse şefaat edemez.
Bunun mânası şudur: Şefaat ancak dünya hayatında Allah’a iman eden, dine inanan için geçerli olacaktır. Keza yalnız Rahman’ın izin verdiği kimse başkaları için şefaat edebilecektir.
88 – “Rahman evlat edindi” dediler.
89-90 – Böyle diyen sizler, öyle çirkin bir iddia ileri sürdünüz ki nerdeyse gökler çatlayacak, yer yarılacak, dağlar yıkılıp çökecekti!
91 – Rahman’a çocuk isnad etmelerinden ötürü!
92 – Halbuki evlat edinmek Rahman’ın şanına yakışmaz. [2,116; 9,30]
93 – Göklerde ve yerde kim varsa, Rahman’a sadece ve sadece kul olarak gelecektir.
94 – O bunların hepsini ilmi ile ihata etmiş, tek tek tesbit etmiştir.
95 – Ve onların hepsi de kıyamet günü O’nun huzuruna tek başına gelecektir.
96 – İman edip, makbul ve güzel işler yapanlar için, Rahman insanların gönüllerinde sevgi yaratır.
Bu âyet indirildiğinde Mekkede müminlere işkence ediliyordu. Âyet onlara müjde verip müminlerin yakında sempati göreceklerini bildiriyor. Bu âyeti açıklayan bir hadis meali: Yüce Allah bir kulunu sevince Cebraile: “Ben falanı sevdim, sen de sev” der. Bunun üzerine Cebrail (a.s.) da onu sever ve gökte olan melekler: “Allah falanı sevmiştir, siz de seviniz!” diye nida eder. Artık göklerdekiler de onu sever. Sonra yeryüzünde de onun için bir sevgi yerleşmiş olur.”
97 – Bizim, Kur’ân’ı senin dilinle indirip kolaylaştırmamızın başlıca sebebi, senin müttakileri müjdelemen ve inatçı kimseleri de onunla uyarmandır.
98 – Hem onlardan önce nice nesiller imha ettik Biz! Onlardan hissedip gördüğün yahut sesini işittiğin bir tek kişi bile var mıdır?